Por

Por jest jednym z najstarszych warzyw, znanym od bardzo dawna. Częścią jadalną są liście, które w dolnej części są białe i u niektórych odmian tworzą zgrubiałe cebule, zaś ich górna część jest zielona i ma postać długich pochew liściowych, zwarcie zachodzących na siebie. Dwubarwność pora wiąże się z zawartością olejków eterycznych i intensywnością smaku. Najbardziej delikatna w smaku jest jego biała część, natomiast zielona jest ostrzejsza.

Pory mają naturalne właściwości lecznicze i odżywcze. Zawierają dużo soli mineralnych: wapnia, fosforu, potasu, sodu, żelaza i siarki. Są dobrym źródłem witamin: C, A, E, B1, B2, PP. Mają właściwości obniżające poziom cholesterolu we krwi, dobrze wpływają na układ odpornościowy, oddechowy i trawienny, stabilizują poziom cukru we krwi i mają właściwości bakteriobójcze. Wspomagają też oczyszczanie organizmu, są zalecane przy różnego rodzaju zatruciach pokarmowych. Działają zasadotwórczo, co sprawia, że są dobre dla osób z dolegliwościami reumatycznymi. Pory mają też właściwości antyseptyczne i można je stosować przy różnego rodzaju zranieniach czy skaleczeniach.

Pory są lekkostrawne i niskokaloryczne. 100 gram pora dostarcza nam tylko 24 kalorii. Można je jeść na surowo lub w postaci gotowanej czy duszonej. Stosowane są jako dodatek do zup, są składnikiem wielu sałatek i surówek. Są bardzo smaczne i warto jest mieć świeże pory w kuchni przez cały rok. Jest to możliwe, jeśli zdecydujemy się na uprawę pora w ogródku warzywnym i wybierzemy odpowiednie jego odmiany, a jak wiadomo, warzywa z własnego ogródka są najzdrowsze i najsmaczniejsze.

Uprawa

Por należy do roślin cebulowych. Jest rośliną dwuletnią. W pierwszym roku tworzy cebulę i liście, w drugim długie pędy kwiatostanowe z baldachowatymi kwiatostanami w kolorze różowym lub białozielonkawym. Po przekwitnięciu i wytworzeniu nasion roślina zamiera. W naszych ogródkach warzywnych pory uprawiane są jako rośliny jednoroczne. Pory można uprawiać siejąc je wprost do gruntu lub z rozsady. Wśród odmian pora są odmiany wczesne, średnio wczesne, średnio późne i późne. Odmiany wczesne zwykle zbieramy latem i jesienią, mają one krótszy od odmian późnych okres wegetacji, szybciej rosną i mają delikatniejszy smak. Odmiany późne są przeznaczone zwykle na zbiór zimą i wiosną w kolejnym roku.

Por najlepiej rośnie w miejscach słonecznych, na glebach gliniasto-piaszczystych, żyznych, bogatych w próchnicę. Ma wysokie wymagania wodne, dlatego najlepiej udaje się na glebach wilgotnych. Ponieważ jest rośliną o długim okresie wegetacji, zwykle jest uprawiany jako plon główny.

Por ma silny system korzeniowy, jednak większa cześć jego korzeni jest usytuowana dosyć płytko, a tylko pojedyncze korzenie rosną głębiej.

Zmianowanie

Przy uprawie pora zmianowanie korzystnie wpływa na wysokość i jakość plonu.

• Zmianowanie ze względu na wymagania pokarmowe roślin: por ma średnie wymagania pokarmowe, więc sadzimy go po roślinach mających niskie wymagania pokarmowe.
• Zmianowanie według pokrewieństwa roślin: por należy do grupy roślin cebulowatych, więc nie sadzimy go po innych roślinach z tej rodziny.
• Zmianowanie według podziału na rośliny korzeniowe, liściowe, kwiatowe, owocowe i nasienne: w tym systemie por należy do roślin korzeniowych, uprawiamy go więc na kwaterze po roślinach liściowych.
• Zmianowanie według podziału roślin na korzeniące się głęboko i płytko: por korzeni się płytko, więc sadzimy go roślinach korzeniących się głęboko.

Uprawa współrzędna

W uprawie współrzędnej bardzo dobrym dobrym sąsiadem dla pora jest marchew. Lubi on też towarzystwo selera, pomidorów, cebuli i kapusty. Niekorzystne jest dla niego sąsiedztwo grochu, fasoli i buraków. Por dobrze reaguje również na sąsiedztwo ziół.

Siew i sadzenie

Pory możemy uprawiać siejąc nasiona wprost do gruntu lub z rozsady.

Uprawa z siewu do gruntu

Uprawa z siewu jest metodą dużo mniej wymagającą, niż ta z rozsady. Do gruntu siejemy nasiona w kwietniu, w rządki odległe od siebie o 30 cm, na głębokość 1 cm. Metoda z siewu jest odpowiednia raczej dla odmian późnych. Przy tej metodzie bardzo ważne są zabiegi pielęgnacyjne w okresie wschodów i w pierwszej fazie wzrostu roślin - należy je intensywnie podlewać oraz odchwaszczać grządki.

Uprawa z rozsady

W naszych warunkach klimatycznych lepszej jakości rośliny uzyskamy z uprawy z rozsady. Rozsadę możemy kupić lub, jeśli mamy odpowiednie warunki, wyprodukować samodzielnie, na przykład w inspekcie lub w szklarni. Nasiona na rozsadę siejemy od marca do maja, w zależności od tego, jaką odmianę wybierzemy. Jeśli chcemy zbierać pory późnym latem i jesienią, nasiona siejemy w marcu - kwietniu, jeśli pory mają być zbierane wiosną w następnym roku, siejemy w maju, a do gruntu sadzimy w lipcu. Nasiona wysiewamy do niskich skrzynek lub doniczek, które wypełniamy ziemią albo torfem. Produkcja rozsady wymaga utrzymywania temperatury na poziomie 15-20 °C. Pory można sadzić do gruntu, gdy sadzonki mają 8 tygodni, najlepiej jednak sadzić je po około 10-12 tygodniach, gdy rozsada ma 15-20 cm wysokości. Pamiętajmy, by przed wysadzeniem do gruntu rozsadę odpowiednio zahartować, czyli przygotować ją do dalszego wzrostu w gorszych niż dotychczasowe warunkach. Kilka dni przed planowanym terminem wysadzenia rozsady trzeba zmniejszyć intensywność podlewania, a w ciągu dnia skrzynki z sadzonkami wystawiać na zewnątrz.

Rozsadę pora najczęściej sadzimy na płasko. Można też, jeśli chcemy uzyskać dłuższą część wybieloną, sadzić rozsadę w głębsze rowki (bruzdy) lub w dołki około 6-8 cm głębokości. Do wykonania dołków możemy użyć trzonka małej łopatki ogrodniczej lub specjalnie przygotowanego kołka. Rowki możemy wykonać motyczką lub obsypnikiem. Korzenie sadzonki przed umieszczeniem w glebie można lekko skrócić, dzięki temu łatwiej się przyjmą. Młode pory umieszczamy w glebie, całą jasną część rośliny chowając pod poziomem gruntu. Ziemię wokół sadzonek należy dobrze ugnieść i dokładnie podlać każdą roślinę z osobna.

Odległość między roślinami w rządku bez względu na metodę uprawy powinna wynosić około 10 cm dla odmian wczesnych, a dla późnych około 15 cm w przypadku zbioru jesiennego i 20 cm, jeśli zbieramy pory wiosną przyszłego roku. Aby uzyskać równe rządki, możemy użyć specjalnych znaczników, dostępnych w centrach ogrodniczych lub rozciągnąć sznurek i wzdłuż niego siać lub sadzić rozsadę.

Nawożenie porów

Por należy do roślin o średnich wymaganiach pokarmowych. Ma duże zapotrzebowanie na azot, średnie w stosunku do fosforu i potasu.

pH gleby

Dla pora najodpowiedniejsze jest pH w przedziale 5,8 - 6,5. Należy zbadać je przed siewem za pomocą kwasomierza i w razie konieczności zastosować zabieg odkwaszania lub zakwaszania gleby.

Nawozy organiczne

W uprawie pora możemy stosować:

• nawóz zielony - rodzaje, zalety i terminy stosowania nawozu zielonego,
• obornik przekompostowany - pory uprawiamy w drugim roku po oborniku,
• obornik suszony lub granulowany,
• nawóz humusowy - taki jak Biohumus, Humus Active, BlackJak czy Rosahumus,
• kompost - rodzaje, właściwości i nawożenie kompostem,
• wermikompost - naturalny nawóz organiczny wytwarzany przez dżdżownicę kalifornijską.

Nawozy mineralne

W zależności od potrzeb stosujemy przed siewem lub pogłównie.

Jednoskładnikowe

Stosujemy wtedy, gdy znamy zawartość składników pokarmowych (mikro- i makroelementy) w glebie i wiemy, którego z nich roślinie brakuje. Zapotrzebowanie to określamy wykonując chemiczną analizę gleby.

Nawozy wieloskładnikowe

Należy zwracać uwagę na zawartość chloru i siarki w nawozach. Por jest rośliną częściowo tolerującą chlorki, należy więc nawozy zawierające chlorki możemy stosować tylko przed rozpoczęciem wegetacji, później stosujemy nawozy nie zawierające chlorków. Jest rośliną siarkolubną, stosujemy więc nawozy zawierające siarkę. Poznaj zalety mineralnych nawozów wieloskładnikowych.

Pielęgnacja porów

Okrywanie agrowłókniną

Do kiełkowania nasion pora wystarczy już temperatura już 3-4°C, ale żeby roślina weszła w fazę wzrostu, konieczna jest temperatura wyższa, około 15-20°C. Jeśli więc siejemy pory do gruntu, aby przyspieszyć wzrost roślin, można okryć grządki agrotkaniną, co przyspieszy wzrost roślin.

Odchwaszczanie

Jest bardzo ważnym zabiegiem przy uprawie pora, zwłaszcza przy metodzie uprawy z siewu. Należy ręcznie usuwać chwasty z rządków, a w międzyrzędziach odchwaszczać za pomocą motyczki lub pazurków.

Przerywanie

Zabieg bardzo istotny przy metodzie uprawy z siewu. Pory przerywamy aż do uzyskania między roślinami w rządkach odległości 10-20 cm (w zależności od odmiany). Pierwszą przerywkę wykonujemy, gdy roślina ma wysokość około 10 cm i wykształcone 1-2 liście właściwe. Nawet bardzo młode pory są dobre do spożycia, więc w trakcie kolejnych przerywek możemy przeznaczać je do bieżącego spożycia.

Spulchnianie gleby

Por nie lubi zaskorupiałej, zasklepionej gleby, dlatego spulchnianie jest ważnym zabiegiem w jego uprawie. Glebę w międzyrzędziach najlepiej spulchniać kultywatorem, na głębokość około 3 cm.

Podlewanie

Por lubi gleby wilgotne i jest wrażliwy na niedobór wody, szczególnie na etapie kiełkowania i wschodów oraz w okresie wzrostu, należy więc regularnie nawadniać grządki i monitorować wilgotność gleby, najlepiej za pomocą wilgotnościomierza. Wilgotność nie powinna spadać poniżej poziomu 60%, a w czasie ciepłego lata poniżej 70-80%. Jeśli rośliny mają zimować w gruncie, od września nie powinny być już podlewane, bo zmniejsza to ich wytrzymałość na mróz.

Jak podlewać rośliny w ogrodzie?

Osypywanie

W lipcu można osypać łodygi pora ziemią, od powierzchni gruntu do nasady liści. Dzięki temu uzyskamy dłuższą część wybieloną pora. Zabieg ten jest wskazany zwłaszcza przy uprawie pora na przezimowanie.

Zbiór i przechowywanie

Wczesne odmiany porów możemy zbierać już w lipcu, średnio wczesne w sierpniu i wrześniu, a średnio późne i późne w październiku i listopadzie. Późne odmiany mogą zimować w gruncie, warto je jednak okryć gałązkami drzew iglastych lub agrowłókniną. Zwykle jednak, jeśli chcemy mieć świeże pory zimą, dobrze jest wykopać wszystkie, ponieważ gdy ziemia zamarznie, trudno je będzie wydostać. Można je zadołować w innym miejscu, obsypując do połowy ziemią, aby łatwo było wyjmować je zimą. W gruncie zostawiamy tylko te, które chcemy zbierać dopiero wiosną. Pory można również przechowywać w chłodnym pomieszczeniu, zasypane piaskiem.

Pory możemy wykopywać stopniowo, w miarę potrzeb do bieżącego spożycia. Najlepiej do tego celu użyć wideł płaskozębnych o szerokiej rozstawie. Widły wbijamy w ziemię w odległości około 15 cm od roślin i podważamy je, co bardzo ułatwia ich ręczne wyrwanie.

Choroby i szkodniki

Zmianowanie i uprawa współrzędna dobrze wpływają na pory i w dużym stopniu chronią przed szkodnikami i chorobami. Jednak nie chronią roślin całkowicie i jeśli choroby lub szkodniki zaatakują, możemy walczyć z nimi za pomocą różnego rodzaju środków naturalnych i chemicznych. Do najczęstszych chorób i szkodników atakujących pory należą:

Choroby:

• zgorzel siewek
• biała zgnilizna
• różowa zgnilizna korzeni
• fytoftoroza
• alternarioza
• rdza
• alternaria
• biała zgnilizna
• różowa zgnilizna korzeni

Szkodniki:

• śmietka cebulanka
• niszczyk zjadliwy {nicienie}
• wciornastek tytoniowiec {wciornastki}
• mszyca cebulowa wielożywna {mszyce}
• wgryzka szczypiorka
• miniarka porówka
• rolnice
• pędraki