Agrest

Jest kolczastym krzewem, dorastającym do wysokości półtora metra. Ma lekko karbowane liście, a pod ich nasadą pojedyncze lub trzydzielne ciernie. Kwiaty są drobne, zebrane w małe grona, w zależności od odmiany w kolorze białym, żółtoseledynowym lub czerwonoróżowym. Częścią jadalną agrestu są owoce, kuliste lub owalne, o średnicy od 2 do 3 cm, zielone, żółte lub czerwone. Skórka owoców może być gładka i błyszcząca, może też być pokryta włoskami. Ich miąższ jest soczysty i zawiera małe nasionka. Dojrzałe owoce są słodkie, bardzo smaczne, a dodatkowo również zdrowe.

Agrest jest bogaty w witaminę C, znajdziemy w nim też witaminy A, B i P. Zawiera sporo minerałów, między innymi żelazo, potas, sód, molibden, magnez, fosfor i wapń. Dzięki ich zawartości działa bardzo korzystnie na nasz organizm, między innymi zapobiega anemii, pomaga obniżyć poziom cholesterolu we krwi, ma też właściwości żółciopędne, przeczyszczające, poprawia przyswajanie pokarmów i wzmaga apetyt. Dobrze wpływa na układ kostny i mięśniowy, Zawarte w agreście pektyny pobudzają przemianę materii i obniżają ciśnienie krwi. Jest używany również w kosmetologii jako składnik kremów przeciwzmarszczkowych, bo dzięki zawartości kwasów organicznych działa oczyszczająco i wybielająco na skórę.

Agrest możemy spożywać na surowo, zrywając go prosto z krzaka lub dodając do różnego rodzaju deserów. Można także robić z niego przetwory, takie jak dżemy, kompoty, galaretki czy soki. Nadaje się również do zamrażania. Jest bardzo smacznym i wartościowym owocem, a przy tym jest łatwy w uprawie. Warto go mieć w swoim ogrodzie.

Wymagania glebowe i klimatyczne

Agrest najlepiej rośnie na stanowiskach ciepłych i słonecznych. Lubi gleby piaszczyste i piaszczysto-gliniaste, żyzne, bogate w próchnicę i składniki odżywcze, o lekko kwaśnym odczynie (pH 6,2-6,7). Ma dobrą mrozoodporność, ale warto posadzić go w miejscu osłoniętym przed zimnymi wiatrami.

Sadzenie

Gleba pod uprawę agrestu musi być dobrze przygotowana, bo krzewy będą rosły w tym samym miejscu przez wiele lat. Przede wszystkim należy pozbyć się chwastów, zwłaszcza wieloletnich, takich jak perz, powój czy skrzyp. Przed sadzeniem dobrze jest za pomocą kwasomierza zbadać odczyn gleby i w razie potrzeby wykonać zabieg zakwaszania lub odkwaszania. Jeśli gleba wymaga odkwaszenia, wapnowanie najlepiej przeprowadzić rok przed planowanym sadzeniem krzewów. Dobrze jest wzbogacić glebę w próchnicę i łatwo przyswajalne składniki pokarmowe.

Sadzonki doniczkowane możemy sadzić przez cały sezon wegetacyjny, zwykle jednak krzewy dostępne są jako rośliny kopane z gruntu. Te najlepiej jest sadzić jesienią. Jeśli zdecydujemy się sadzić krzewy na wiosnę, trzeba zrobić to jak najwcześniej, gdy tylko ziemia rozmarznie i obeschnie. Dołki pod rośliny muszą być na tyle duże, by korzenie sadzonych roślin swobodnie się w nich zmieściły. Zwykle wystarcza średnica około 40 cm i podobna głębokość. Krzewy sadzimy około 5 cm głębiej, niż rosły w szkółce, ponieważ sprzyja to lepszemu ich przyjęciu się i wyrastaniu nowych pędów. Glebę wokół sadzonek ugniatamy i podlewamy. Jeśli agrest sadzimy w rządkach, odległość między nimi w zależności od odmiany powinna wynosić około 1,5-2 m, a między roślinami w rządku 1-1,5 m. Po posadzeniu krzewy agrestu trzeba przyciąć. Cięcie wykonujemy zawsze wiosną, nawet jeśli krzewy posadziliśmy jesienią. Wszystkie pędy skracamy na wysokość 2-3 oczek. Z pąków pozostawionych na pędach i znajdujących się na szyjce korzeniowej wyrosną nowe, silne pędy, które stworzą koronę krzewu.

Odmiany

Warto posadzić w ogrodzie kilka odmian agrestu, dojrzewających w różnym terminie. Dzięki temu będziemy mogli dłużej cieszyć się jego owocami. Większość dostępnych w naszym kraju odmian agrestu jest wystarczająco mrozoodpornych, dobrze jest natomiast zwrócić uwagę na odporność krzewów na amerykańskiego mączniaka agrestu i posadzić odmiany odporne na tę chorobę. Popularne odmiany o czerwonych owocach to Kamieniar, Niesłuchowski, Hinnonmaki rot czy Pax. Odmiany o owocach żółtych to między innymi Invicta, Hinnonmaki Gelb czy Resistenta, a zielone - Mucurines. Coraz częściej można spotkać również bezkolcowe odmiany agrestu, które dzięki temu łatwiej jest przycinać i zbierać.

Formy pienne

Jeśli nie mamy zbyt dużo miejsca w ogrodzie, możemy posadzić odmiany pienne agrestu. Są one szczepione wysoko na pędzie, nie trzeba się więc schylać przy zbieraniu owoców. Możemy pod nimi posadzić niskie rośliny okrywowe lub byliny. Nadają się również doskonale do uprawy w donicach i pojemnikach. Formy pienne pielęgnujemy tak samo, jak krzaczaste, podobnie przycinamy również koronę. Trzeba jednak przy sadzeniu palikować każdy krzew, ponieważ korona może obciążyć go i spowodować, że przechyli się lub nawet złamie. Jest to szczególnie ważne zwłaszcza w okresie owocowania, ponieważ roślina jest wtedy dodatkowo obciążona dojrzewającymi owocami.

Pielęgnacja

Ściółkowanie

Jest korzystne dla agrestu, ponieważ roślina źle znosi suszę, a ściółkowanie ogranicza parowanie wody z gleby. Do ściółkowania możemy użyć agrotkaniny, agrowłókniny lub kory sosnowej.

Odchwaszczanie

Jeśli nie ściółkujemy gleby, dobrze jest agrest regularnie odchwaszczać. Najlepiej chwasty wyrywać ręcznie. Jeśli chcemy użyć motyczki lub kultywatora, musimy uważać by nie uszkodzić korzeni rośliny, które znajdują się płytko pod ziemią.

Nawożenie

Krzewy agrestu korzystnie reagują na nawożenie obornikiem. Możemy zasilać je również kompostem, wermikompostem lub wysiać przed uprawą rośliny na zielony nawóz, na przykład gorczycę lub łubin. Jeśli stosujemy nawozy mineralne, pamiętajmy, że agrest jest wrażliwy na chlorki, więc trzeba używać nawozów nie zawierających chloru. Warto skorzystać z dostępnych wieloskładnikowych nawozów mineralnych przeznaczonych specjalnie do zasilania krzewów owocowych, o odpowiednio dobranych proporcjach składników. Zasady ich stosowania oraz zalety, są opisane w tym artykule.

Podlewanie

Agrest ma korzenie dosyć płytko pod ziemią, dlatego jest wrażliwy na niedobór wody, a dłuższe okresy suszy niekorzystnie wpływają na jego zdrowotność i owocowanie. Należy pamiętać o regularnym podlewaniu krzewów, szczególnie w okresie kwitnienia i owocowania. Do podlewania warto używać wody deszczowej, którą możemy zbierać w specjalnych beczkach lub pojemnikach.

Zasady prawidłowego podlewania ogrodowych

Przycinanie

Pierwsze cięcie agrestu wykonujemy po posadzeniu. Wspomaga ono rozkrzewianie się i wyrastanie młodych pędów. W kolejnych latach cięcie ma zapobiegać nadmiernemu zagęszczaniu się krzewu i zapewnić dobre owocowanie. Agrest najlepiej owocuje na krótkopędach, które tworzą się na pędach jedno-, dwu-, trzy- i czteroletnich. Pędy starsze należy systematycznie wycinać. Usuwamy również pędy słabe, zbyt mocno zagęszczające krzew, porażone przez choroby oraz pokładające się na ziemi. Prawidłowo cięty krzew powinien mieć luźny pokrój i lekko wzniesioną koronę. W pierwszych latach po posadzeniu spośród pędów jednorocznych wybieramy 3-4 najsilniejsze - te pozostawiamy, a resztę wycinamy. Systematycznie i odpowiednio cięty krzew agrestu powinien mieć około 12-14 pędów: 4 pędy czteroletnie, 4 trzyletnie, 4-5 pędów dwuletnich i 4-5 pędów jednorocznych. Wtedy krzewy będą dobrze rosnąć i plonować. Takie cięcie przyczynia się również do pobudzenia wyrastania młodych pędów i zapobiega szybkiemu starzeniu się roślin. Najlepszym terminem cięcia krzewów agrestu jest przedwiośnie (luty i marzec), jeszcze przed ruszeniem wegetacji.

Rozmnażanie

Agrest można rozmnażać przez odkłady, sadzonki zielne i szczepienie. W warunkach amatorskich najłatwiej rozmnożyć agrest przez odkłady. Można robić odkłady poziome lub pionowe. W pierwszym przypadku jednoroczne pędy skracamy o jedną trzecią długości i rozkładamy je w płytkich rowkach wykopanych obok rośliny macierzystej. Z boku pędu można zrobić małe nacięcie, które ułatwi wypuszczanie korzeni. Następnie przypinamy je do ziemi i zasypujemy. Jesienią gotowe sadzonki odcinamy od krzaka i sadzimy w nowym miejscu. W przypadku odkładów pionowych przycinamy młode pędy, wyrastające z ziemi na wysokość 3-5 pączków. Gdy z tych pączków wybiją pędy, przechylamy je, przypinamy do ziemi i obsypujemy ziemią. Wierzchołek będzie dalej rósł do góry, tworząc część nadziemną, a w miejscu obsypanym ziemią utworzą się w ciągu lata korzonki. Na jesieni sadzonki odcinamy i sadzimy na nowym miejscu. W obu przypadkach należy pamiętać o odpowiednim podlewaniu odkładów.

Rozmnażanie przez sadzonki polega na ucięciu odcinków pędu o długości około 20 cm. Wiosną wkładamy je w ziemię, pozostawiając nad powierzchnią po dwa oczka. Jesienią powinny być już dostatecznie ukorzenione i można je przesadzić w miejsce docelowe.

Szczepienie przeprowadza się zwykle tylko w profesjonalnych szkółkach. Agrest szczepi się zwykle na porzeczce złotej. Można szczepić go na różnych wysokościach - szczepiąc wysoko, uzyskuje się pienne formy krzewów.

Zbiór i przechowywanie

Owoce najwcześniejszych odmian zaczynają dojrzewać już w połowie czerwca, najpóźniejszych - dojrzewają w sierpniu. Zbieramy je, gdy są miękkie. Dojrzałe owoce mogą pozostać na krzewach przez około 15-20 dni, można je wtedy zbierać na bieżąco, w miarę potrzeb. Jeśli chcemy z nich robić przetwory, lepiej zebrać jednorazowo potrzebną ilość. Agrest możemy przechowywać w chłodnym miejscu (na przykład w lodówce) przez około 2 tygodnie.

W profesjonalnych chłodniach, w temperaturze 0-2°C, agrest może być przechowywany ponad miesiąc.

Choroby i szkodniki

Krzewy agrestu są narażone na działanie różnego rodzaju chorób i szkodników. Jeśli te się pojawią, możemy zwalczać je za pomocą różnego rodzaju preparatów naturalnych lub chemicznych. Przy ich stosowaniu należy zawsze przestrzegać zaleceń na etykiecie. Do najczęstszych chorób i szkodników agrestu należą:

Choroby:

• amerykański mączniak agrestu
• antraknoza liści porzeczki
• czarna plamistość agrestu
• rdza agrestowo-turzycowa

Szkodniki:

• przędziorek chmielowiec
• przeziernik porzeczkowiec
• mszyce (agrestowa, porzeczkowo-sałatowa, porzeczkowo-czyściecowa)
• zwójka różoweczka
• larwy zjadające liście: brzęczak porzeczkowy, brzęczak agrestowiec, piłecznica agrestowa