Kompostowanie w ogrodzie

Kompostowanie jest czynnością właściwie niezbędną w każdym ogrodzie, którą powinien opanować każdy ogrodnik. Jest to prosty sposób na poprawienie struktury gleby, dostarczenie roślinom niezbędnych składników pokarmowych i pożytecznych mikroorganizmów. W ten naturalny sposób doprowadzamy do unieszkodliwienia i powtórnego zagospodarowania odpadów organicznych. To dzięki niemu możemy w łatwy sposób zagospodarować dużą część naszych odpadów zarówno z domu jak i ogrodu. Uzyskując przy tym wartościowy nawóz organiczny nazywany kompostem, który z powodzeniem możemy zastosować w naszym ogrodzie.

Wykorzystuje się różne metody kompostowania. Zwykle są one kombinacją tych dwóch podstawowych:

• Pasywna (zimna) - niekontrolowana w której przebieg procesu nie jest w żaden sposób monitorowany oraz korygowany. Charakteryzuje się wolnym rozkładem materiału organicznego oraz jego niską temperaturą. Niesie ze sobą ryzyko powstania beztlenowych gnilnych procesów powodujących nieprzyjemne zapachy. Pozostawia również mikroorganizmy chorobotwórcze oraz nasiona.
• aktywna (gorąca) - kontrolowana w której monitorujemy cały przebieg procesu oraz w razie potrzeby korygujemy go. Następuje podczas niej szybki przebieg rozkładu materii, wytarza się wysoka temperatura, która zabija szkodliwe mikroorganizmy chorobotwórcze oraz rozkłada nasiona. Stwarza małe ryzyko powstania beztlenowych procesów gnilnych powodujących przykre zapachy.

Optymalne położenie

W pierwszej kolejności powinniśmy wybrać sposób składowania materiału kompostowego w pryzmie. Mamy do wyboru kompostowanie pryzmy luźno lub w specjalnym kompostowniku.

Miejsce dla pryzmy wybieramy z rozwagą. Już samo jej położenie może wpłynąć na korzystny lub niekorzystny przebieg kompostowania. Powinniśmy się upewnić, że również kolejne pryzmy będziemy mogli zakładać w tym samym miejscu. Ważne jest aby była umiejscowiona bezpośrednio na glebie. To właśnie z niej będą wchodziły pożyteczne bakterie, promieniowce i grzyby jak również liczne zwierzęta glebowe. Nie powinniśmy lokalizować jej w zagłębieniach terenu, tam gdzie notorycznie teren jest podmokły lub tam gdzie gleba jest nieprzepuszczalna. Miejsce to powinno być osłonięte od wysuszającego wiatru, oraz częściowo ocienione. Zapewni to mniejszą utratę wilgotności a także odpowiednie osuszanie w przypadku jej nadmiaru. Palące słońce jak i pełne ocienienie nie jest również wskazane gdyż może zbyt mocno wysuszać pryzmę lub utrudniać odpowiednie jej nagrzewanie. Ponadto należy pamiętać, że zarówno pryzma jak i kompostownik nie wyglądają zbyt estetycznie, dlatego warto wybrać miejsce gdzieś na uboczu naszego ogrodu.

Układanie materiału

Podczas układania warstw materiału kompostowego zarówno na samej pryzmie jak i wewnątrz kompostownika kierujemy się takimi samymi zasadami. Różnica polega na tym, że w przypadku pryzmy gromadzony materiał do kompostowania musi być zabezpieczany przed wysychaniem poprzez przykrycie odpowiednią folią lub matą. Dopiero gdy pryzma osiągnie docelową wysokość należy ją na stałe przykryć warstwą wykonaną z ziemi, słomy, liści, kory lub innego materiału. Warstwa ochronna musi być na tyle przepuszczalna aby zapewnić do niej dostęp świeżego powietrza a zarazem utrzymać w jej wnętrzu odpowiednią temperaturę. W kompostowniku nie musimy tych czynności wykonywać ponieważ materiał z którego jest wykonany tworzy podstawową termoizolację. Zalecane jest jednak aby w czasie silnych upałów lub niskich temperatur również okrywać go warstwa ochronną ułożoną np. z agrowłókniny. Zapewni to odpowiednio mniejsze parowanie jak i utrzymanie większej temperatury.

Przed układaniem warstw pryzmy należy przygotować dla niej odpowiednie podłoże glebowe. Jeśli w tym miejscu mamy do czynienia z glebą słabo przepuszczalną lub piaszczystą dobrze przepuszczalną wykopujemy płytki dołek na głębokość 20-30 cm. Dołek ten musimy wypełnić odpowiednio glebą dobrze przepuszczalną, aby zapewnić lepszy drenaż lub słabo przepuszczalną aby utrzymać większą wilgotność. Tak przygotowanego podłoża nie wymieniamy podczas zakładania kolejnych pryzm. W innym przypadku, gdy nasza gleba jest zrównoważona usuwamy tylko trawę, jeśli w tym miejscu rośnie i spulchniamy glebę.

Na tak przygotowanym podłożu przystępujemy do układania pryzmy. Najniższa warstwa pryzmy ma za zadanie zapewnić odpowiedni dopływ świeżego powietrza oraz odpływ nadmiaru wody. Dlatego powinna składać się z grubego, luźno rozłożonego materiału. Najlepiej jeśli są to pocięte gałęzie drzew lub krzewów. Następnie przysypujemy je torfem lub ziemią, które maja za zadanie wchłaniać składniki mineralne. Później układamy kolejne warstwy materiału kompostowego. Jeśli zamierzamy korzystać z aktywatorów kompostu lub wzbogacać go różnymi dodatkami mineralnymi należy je wymieszać z materiałem kompostowym.

Kolejne warstwy należy układać również starannie. Gdyż organizmy żyjące w tym środowisku będą potrzebowały wystarczającej ilości tlenu. Dlatego materiał kompostowy musi być ułożony luźno, tak aby do każdej warstwy bez przeszkód mogło docierać powietrze.

Optymalne warunki

To jak szybko uda nam się uzyskać dojrzały pełnowartościowy kompost zależy przede wszystkim od stopnia pielęgnacji pryzmy i zapewnienia jej optymalnych warunków do rozkładu materii organicznej. Podczas kompostowania materiał organiczny rozkładany jest przez mikroorganizmy takie jak bakterie, grzyby oraz małe zwierzęta glebowe takie jak dżdżownice. Proces ten powinien zachodzić w warunkach udziału tlenu oraz w odpowiedniej temperaturze i wilgotności. Ważnym czynnikiem jest również stosunek węgla do azotu (C:N) w kompostowanej materii oraz jego struktura fizyczna. Wszystkie wymienione czynniki powinny zachodzić w odpowiedniej ilości i proporcjach, gdyż mają istotny wpływ na szybkość kompostowania oraz wartość odżywczą wytworzonego kompostu.

Tlen

Tylko wtedy gdy tlen stale krąży w pryzmie, mogą zachodzić optymalne warunki do rozkładu materii, są to warunki tlenowe. Do pracy przystępują wtedy bakterie tlenowe. Podczas ich pracy nigdy nie wydziela się nieprzyjemny zapach. W odwrotnym przypadku zachodzi niebezpieczeństwo, że zamiast harmonijnego rozkładu nastąpi gnicie. Podczas tego niepożądanego procesu do pracy przystępują bakterie beztlenowe i wydzielają się związki o nieprzyjemnym zapachu takiej jak: amoniak, metan, siarkowodór czy kwas masłowy. Następuje to zwykle w przypadku, gdy materiał kompostowy jest nadmiernie wilgotny a oprócz tego tak zbity, że tlen nie może dotrzeć do poszczególnych warstw. Takiej sytuacji należy stanowczo przeciwdziałać przewietrzając materiał w celu rozluźnienia go i napowietrzenia. Idealnym narzędziem do tego celu są widły szerokozębne, nazywane są również widłami do kopania lub amerykańskimi, możemy nimi bez problemu mieszać lub spulchniać materiał kompostowy.

Wilgotność

Optymalna wilgotność w której procesy rozkładu materii organicznej będą przebiegać najlepiej jest w przedziale od 40% do 60%. W przypadku znacznie niższej wilgotności życie w pryzmie zamiera. Musimy wtedy nawadniać pryzmę najlepiej wcześniej zmagazynowaną w większych beczkach deszczówką. Zaoszczędzi to nam dodatkowych kosztów związanych z dostarczeniem wody. Z kolei znacznie większa wilgotność spowoduje ryzyko rozkładu materii w warunkach beztlenowych czyli bez udziału powietrza. Dojdzie wtedy do niepożądanego przez nas procesu gnicia. Wilgotność pryzmy możemy sprawdzać okresowo za pomocą wilgotnościomierza.

Stosunek węgla do azotu (C:N)

Odpowiedni stosunek tych wartości wynosi 25:1 – 30:1 i jest regulowany poprzez dobór części składowych materiału kompostowego. Ma on znaczny wpływ nie tylko na szybkość procesu kompostowania, ale również na jakość otrzymanego kompostu. W przypadku nadmiaru węgla zostaje zahamowany wzrost mikroorganizmów i proces rozkładu spowalnia. Natomiast w przypadku nadmiaru azotu prowadzi do wytworzenia się znacznych ilości amoniaku, który jest toksyczny dla mikroorganizmów. Może to doprowadzić nawet do zahamowania całego procesu. Aby zapobiegać tego typu sytuacjom należy korzystać z możliwie najbardziej różnorodnego materiału i równoważyć jego proporcje w razie potrzeby.

Materiały o dużej zawartości Węgla (C):

• słoma zbożowa
• liście drzew
• trociny
• gałęzie
• kora
• papier

Materiały o dużej zawartości Azotu (N):

• resztki z owoców i warzyw
• obornik
• skoszona trawa
• pokrzywy

Struktura

Ważna jest również wielkość poszczególnych kawałków kompostowanego materiału. Przy zbyt dużych kawałkach do pryzmy będzie dostawała się duża ilość tlen przez co temperatura może okazać się zbyt niska. Należy wtedy wcześniej rozdrobnić przygotowany materiał. Do rozdrabniania możemy użyć różnych narzędzi ogrodniczych takich jak sekator, szpadel czy siekiera. W przypadku większej ilości materiału możemy użyć specjalnego rozdrabniacza ogrodowego. Jednak z drugiej strony niekorzystna będzie również sytuacja, gdy materiał jest zbyt drobny a co gorsza ma tendencję do zbijania się. W tym przypadku temperatura w pryzmie szybko wzrośnie i zapas tlenu zostanie całkowicie wykorzystany. Należy wtedy taki materiał zmieszać z większymi kawałkami lub przekładać nimi kolejne warstwy.

Zakończenie kompostowania

Proces kompostowania możemy uznać za zakończony, gdy temperatura pryzmy spadnie do poziomu temperatury otoczenia i w rezultacie uzyskamy ciemną substancję o pulchnej - gruzełkowatej strukturze w której nie występują już żadne fragmenty roślin. Kompost taki będzie posiadał przy tym przyjemny zapach ziemi podobny do zapachu próchnicy leśnej. Wtedy możemy wtedy być pewni, że posiadamy już gotowy pełnowartościowy produkt.