Kondycja i uroda naszego trawnika zależy w dużym stopniu od sposobu jego pielęgnacji. Jeżeli zabiegi pielęgnacyjne będziemy wykonywać starannie i w odpowiednim czasie, będziemy mogli przez długie lata cieszyć się piękną, gęstą i zieloną murawą.

Aeracja

Po pewnym okresie użytkowania naszego trawnika murawa staje się zbita i zaczyna tworzyć się na niej filc, który utrudnia dostęp powietrza i wody do korzeni trawy. Aby temu zapobiec, należy pamiętać o regularnym napowietrzaniu trawnika. Napowietrzanie, czyli inaczej aeracja jest to zabieg, który ma za zadanie rozluźnienie gleby w taki sposób, by do korzeni łatwo mogło dotrzeć powietrze. Poprawia też przenikanie do nich wody i nawozów. Dzięki temu trawa lepiej rośnie, zwiększa się powierzchnia jej korzeni, a to z kolei poprawia odporność trawy na deptanie i jej zdolności regeneracyjne. Napowietrzanie pierwszy raz należy wykonać w drugim roku od wykonania trawnika. Aerację obowiązkowo należy wykonać wczesną wiosną, dobrze jest również powtarzać zabieg w trakcie sezonu, zwłaszcza jeśli trawnik założony jest na dość gliniastym, mało przepuszczalnym podłożu. Wtedy przed zabiegiem należy trawę nisko skosić i dobrze podlać, a następnie poczekać, aż powierzchnia trawnika wyschnie, a woda wsiąknie w ziemię. Powierzchnia trawnika ma być sucha, a warstwa tuż pod darnią wilgotna. Zabieg napowietrzania polega na wykonaniu wielu drobnych otworów na powierzchni trawnika. Jest kilka sposobów na napowietrzenie murawy. W niewielkim ogrodzie można ponakłuwać trawnik widłami lub użyć specjalnych sandałów z kolcami. Chodząc po trawniku w takich butach spowodujemy, że powstanie w nim mnóstwo niewielkich otworów. Można użyć również wału, na który nakładamy specjalne kolce i wałujemy nim powierzchnię trawnika. W tym przypadku dodatkową zaletą jest to, że równocześnie z aeracją, dociskamy trawnik do podłoża. Gęstość otworów w podłożu zależy od tego, na jakiej glebie założony został trawnik - na podłożach zbitych potrzeba ich więcej niż na luźniejszych. W przypadku większych powierzchni warto użyć aeratora - na rynku ogrodniczym dostępnych jest wiele modeli aeratorów, zarówno elektrycznych, jak i spalinowych.

Wertykulacja

Po całym sezonie koszenia trawnika na jego powierzchni powstaje warstwa tak zwanego filcu, czyli martwych źdźbeł trawy. Gdy warstwa ta jest zbyt duża, murawa staje się zbita, trawa nie chce już tak łatwo regenerować się po zimie, a po deszczu na trawniku tworzą się kałuże i woda długo nie wsiąka w ziemię. Należy wtedy wykonać wertykulację trawnika. Polega ona na wykonaniu w darni pionowych nacięć na głębokość około 7-8 cm, które ułatwiają usunięcie filcu i mchów. Zabieg ten zapewnia też trawie lepszy dostęp światła, wody i powietrza, powstaje miejsce dla młodych pędów, darń szybciej rozkrzewia się i zieleni. Zabieg wertykulacji na niewielkim trawniku możemy wykonać ręcznie, używając specjalnych grabi ogrodniczych o ostrych zębach lub ręcznego wertykulatora. Na większych powierzchniach lepiej skorzystać z wertykulatora mechanicznego, elektrycznego lub spalinowego. Po nacięciu darni trzeba dokładnie wygrabić i usunąć filc, mech i obumarłe części roślin. Wertykulację powinno się wykonywać raz do roku, najlepiej wczesną wiosną. Po raz pierwszy zabieg przeprowadzamy w drugim roku od założenia trawnika. Bezpośrednio po zabiegu murawa zwykle nie wygląda ładnie, ale nie należy się tym martwić, ponieważ trawa szybko się zregeneruje, a dzięki wertykulacji będzie silna i zdrowa.

Piaskowanie

Zabieg piaskowania warto wykonać, gdy trawnik założony jest na dość ciężkim, nieprzepuszczalnym podłożu. Przeprowadza się go po aeracji trawnika. Powstałe podczas napowietrzania otwory zasypuje się piaskiem. Piasek rozluźnia glebę, poprawia jej strukturę, co ułatwia dostęp powietrza i wody do głębszych warstw korzeni, co korzystnie wpływa na ich rozwój, a przez to na kondycję murawy. Najlepszy jest piasek średnioziarnisty i musi być suchy, co pozwoli na łatwe i równomierne rozprowadzenie go po trawniku. Metr sześcienny piasku powinien wystarczyć na piaskowanie około 1000 m2 trawnika.

Nawadnianie

Trawy korzenią się na głębokości około 10-15 cm, dlatego powinniśmy tak podlewać murawę, aby zapewnić przenikanie wody właśnie na taką głębokość. Najlepsze efekty daje rzadkie, ale obfite podlewanie trawnika, raz - dwa razy w tygodniu. Codzienne podlewanie nie jest korzystne, ponieważ wtedy trawy korzenią się płytko i są mniej odporne na brak wody. Jeśli zdarzy się, że nie będziemy mogli przez pewien czas zapewnić murawie odpowiedniego podlewania, płytko ukorzeniona trawa szybciej wyschnie. Zbyt częste podlewanie zwiększa podatność traw na choroby grzybowe, ułatwia również rozwój mchom.

Nawożenie

Prawidłowe nawożenie zapewnia trawnikowi zdrowy, piękny wygląd przez cały sezon. Dobrze dokarmiona trawa jest silna, odporna na deptanie, lepiej też znosi suszę. Nawóz powinien dostarczyć trawie wszystkich potrzebnych do odpowiedniego wzrostu i rozwoju makro - i mikroelementów. Podstawowe, niezbędne trawie składniki to azot, fosfor i potas, a także wapń, magnez i żelazo. Jeżeli chcemy dostarczyć murawie dokładnie tych składników, których potrzebuje, powinniśmy zbadać odczyn jej skład, i zastosować odpowiedni rodzaj nawożenia. Nawożenie trawników możemy podzielić na podstawowe i pogłówne. Podstawowe jest stosowane przy zakładaniu trawników, najlepiej w czasie przygotowywania gleby pod siew. Pielęgnacyjne stosowane jest na darń już w kolejnych latach użytkowania trawnika. Musi być systematyczne, ponieważ trawa ma płytki system korzeniowy, a składniki pokarmowe często są wypłukiwane do głębszych warstw gleby zarówno w czasie deszczu, jak i podlewania. Pierwsze nawożenie wykonujemy wiosną, gdy temperatura nie spada poniżej 5 stopni, po wygrabieniu darni lub po pierwszym koszeniu. Dawki nawozu zależą od rodzaju gleby, na której rośnie trawa oraz od intensywności koszenia.

pH

Najlepiej, gdy wynosi około 6,0 - 6,5. Odczyn gleby warto wyregulować przy zakładaniu trawnika - można wtedy użyć nawozu wapniowego w postaci pylistej, który działa szybciej od granulowanego. Należy wtedy wymieszać go z górną warstwą gleby. To, czy istniejący trawnik wymaga wapnowania, możemy określić, badając odczyn gleby za pomocą miernika pH. Jeśli jest niższe, gleba jest zbyt kwaśna i warto użyć wapna nawozowego, by podnieść pH podłoża. Na trawnik istniejący lepiej użyć wapna granulowanego. Jego aplikacja jest dużo łatwiejsza niż pylistego, bo na trawniku nie mamy możliwości wymieszania wapna z glebą i nawóz pylisty będzie się pylił. W przypadku wapna granulowanego nie ma tego problemu, a dodatkowo będzie się ono stopniowo uwalniało do gleby. Jednak nawożenia pogłównego wapnem nie należy wykonywać zbyt często, ponieważ trawy lepiej rosną na glebach lekko kwaśnych. Na glebach lekkich zwykle wykonuje się je co 3-4 lata mniejszymi dawkami, na glebach cięższych co 5-6 lat, ale w większych dawkach. W przypadku nawożenia pogłównego lepiej sprawdzą się nawozy granulowane, które najwygodniej jest rozsiać za pomocą siewnika. Zapewni on równomierne wysianie nawozu na całej powierzchni trawnika.

Nawożenie organiczne

Możemy je stosować przez cały sezon wegetacyjny o każdej porze. Może to być granulowany obornik lub płynny humus active. Można też rozsypać na powierzchni trawnika rozłożony, sypki kompost lub wermikompost.

Nawożenie mineralne

Można stosować je przez cały sezon wegetacyjny. Niektóre przeznaczone są do stosowania o określonej porze roku, na przykład wiosną lub jesienią. Dostępne na rynku ogrodniczym są nawozy jedno-, dwu- lub wieloskładnikowe. Pamiętajmy, że ostatnie nawożenie nawozami azotowymi przeprowadzamy najpóźniej w połowie sierpnia. We wrześniu lub październiku możemy zasilać trawę specjalnym nawozami jesiennymi o niskiej zawartości azotu, z przewagą potasu. Nawozy te nie stymulują już trawy do wzrostu, a zwiększają jej odporność na przemarzanie. Nawozy mineralne można rozsypać ręcznie, ale dużo lepsze efekty daje użycie siewnika do nawozów, który zapewni nam równomierne rozsypanie nawozu.

Nawożenie specjalistyczne

Nawozy o przedłużonym działaniu - charakteryzujące się tym, że zawarte w nich składniki dzięki specjalnym formułom uwalniane są do gleby stopniowo. Do wyboru są nawozy trzymiesięczne lub sześciomiesięczne. Nawozy długo działające mają tę zaletę, że uwalniając się powoli, nie uszkadzają źdźbeł, nie pozwalają też trawie zbyt silnie rosnąć.

Nawozy interwencyjne dolistne - bardzo skuteczne, przydatne do szybkiego dostarczenia trawnikowi brakujących składników.

Przy każdym rodzaju nawożenia należy przestrzegać kilku zasad. Nie można wysiewać nawozów na wilgotną trawę, bo mogą one poparzyć ją. Najlepiej wysiewać nawóz bezpośrednio po koszeniu - działa wtedy najskuteczniej. Należy również uważać, by nie przenawozić trawnika, ponieważ jest to równie niekorzystne, jak brak nawożenia. Trawa staje się wtedy nieodporna na deptanie, jest również częściej atakowana przez choroby i szkodniki.

Koszenie

Jest to zabieg, który wykonujemy w trakcie sezonu najczęściej, dlatego ważne jest, by wykonywać go prawidłowo. Przede wszystkim ważne jest regularne koszenie - najlepiej co 7-10 dni. Zbyt rzadko koszona trawa staje się rzadka i wybujała. Regularne koszenie zapewnia prawidłowe krzewienie się trawy i zagęszczanie się murawy, w znaczny sposób ogranicza też wzrost chwastów. Bardzo istotna jest również wysokość koszenia. Podczas jednego koszenia nie powinno się skracać trawy bardziej, niż o jedną trzecią wysokości. Jeśli trawa zbyt wyrosła i potrzebuje większego skrócenia, warto podzielić koszenie na dwa etapy i skosić trawę dwukrotnie w dwu-trzydniowym odstępie, za każdym razem skracając ją o 1/3 wysokości. Latem, gdy panują upały lub susza, trawę kosimy rzadziej i na większą niż zwykle wysokość, bo zbyt nisko przycięta trawa łatwiej wysycha. Ważnym elementem jest odpowiednia kosiarka z ostrymi nożami. Tępe noże mogą sprawić, że końcówki trawy będą poszarpane i zaczną zasychać, a trawnik straci ładny wygląd.

Do koszenia niewielkiego trawnika wystarczy ręczna kosiarka bębnowa lub mała kosiarka elektryczna. Na większych powierzchniach lepiej sprawdzi się kosiarka spalinowa, najlepiej z napędem. W miejscach trudniej dostępnych, tam, gdzie nie możemy dojechać kosiarką, musimy trawę wykosić za pomocą podkaszarki. Natomiast do wykoszenia trawy wzdłuż obrzeży oddzielających trawnik od rabat z roślinami doskonale sprawdzają się nożyce do trawy - na małych powierzchniach wystarczą ręczne, na większych idealne będą akumulatorowe.

Trawę kosimy do momentu, kiedy przestanie rosnąć, pamiętając, że ostatnie koszenie przed zimą powinno być wykonane na nieco większą wysokość - około 5 - 6 cm.

Uzupełnianie ubytków

Czasem zdarza się, że nawet na starannie pielęgnowanym trawniku fragmenty trawy żółkną i giną, a na murawie pojawiają się puste się miejsca. Często dzieje się tak po zimie, gdy na trawniku zbyt długo leży śnieg, co sprzyja rozwojowi chorób grzybowych, głównie tak zwanej pleśni śniegowej. Puste miejsca powstają również czasem po zabiegu wertykulacji. Wtedy musimy uzupełnić ubytki w trawniku, dosiewając trawę. Najlepiej użyć do tego specjalnej mieszanki trawnikowej przeznaczonej do regeneracji, o tak dobranym składzie, by nasiona szybko kiełkowały, a trawa w krótkim czasie zagęściła się i pokryła puste miejsca. W miejscach, gdzie dosiewamy trawę, ziemię należy wcześniej delikatnie zruszyć, a następnie wyrównać. Po wysianiu nasion glebę wałujemy i podlewamy.

Odchwaszczanie

Jeżeli chcemy zapobiec wzrostowi chwastów w trawniku, dobrze jest odchwaścić dokładnie podłoże jeszcze przed jego założeniem. Gdy trawa już urośnie i stworzy zwartą darń, już bardzo duże znaczenie ma odpowiednia pielęgnacja trawnika. Odpowiednio i systematycznie przeprowadzane zabiegi pielęgnacyjne pozwolą nam utrzymać trawnik wolny od chwastów. Każdy z zabiegów pielęgnacyjnych ma wpływ na redukcję chwastów:

• koszenie - wiele chwastów, zwłaszcza jednorocznych, nie lubi częstego koszenia, więc jeśli regularnie kosimy trawnik, z łatwością się ich pozbędziemy.
• nawożenie - zwiększa dynamikę krzewienia i sprawia, że darń jest zwarta. Dzięki temu zapobiega nadmiernemu zachwaszczeniu, ponieważ zdrowe, silnie rosnące trawy utrudniają rozwój chwastom.
• podlewanie - systematyczne podlewanie ma duże znaczenie zwłaszcza podczas przedłużającej się suszy, ponieważ wtedy kondycja traw osłabia się. Chwasty są zwykle mniej wrażliwe na susze niż trawa i mogą wtedy rosnąc znacznie silniej. Dodatkowo po pierwszych opadach deszczu chwasty regenerują się znacznie szybciej, niż trawa i na przesuszonym, osłabionym trawniku mogą szybko zając jej miejsce.
• aeracja, wertykulacja, piaskowanie - regularne, prawidłowe wykonywanie tych zabiegów rozluźnia i napowietrza glebę, ułatwiając trawie krzewienie się i przyspieszając je, co korzystnie wpływa na jej rozrost i nie pozwala rozwijać się chwastom.

Jednak nawet mimo regularnych zabiegów pielęgnacyjnych, może zdarzyć się, że część chwastów wieloletnich, takich jak mlecz, babka czy koniczyna, nie daje się zwalczyć tak łatwo. Jeśli chcemy mieć murawę gładką i zieloną, bez chwastów, musimy je usunąć. Możemy zrobić to mechanicznie, wykopując chwasty wąską łopatką. Na rynku ogrodniczym są też dostępne specjalne wyrywacze do chwastów.

Można również wykonać oprysk przeciwko chwastom. Trawa jest rośliną jednoliścienną, więc do zwalczania chwastów stosujemy herbicydy selektywne. Ten sposób pozwoli nam pozbyć się chwastów dwuliściennych, jednak należy pamiętać, żeby stosując środki chwastobójcze, ściśle przestrzegać dawek i zaleceń podanych na etykiecie. A możemy także po prostu pozostawić stokrotki, mlecze i koniczynę - jeśli nie zależy nam na idealnym, równiutkim trawniku, kwitnące w nim rośliny będą wyglądały kolorowo i wdzięcznie.

Mech w trawniku - jak go zwalczyć

Na wielu trawnikach dużym problemem może stać się mech. Jest to bardzo uporczywy chwast, a jego zwalczenie jest bardzo trudne. Najlepiej więc zapobiegać jego pojawieniu się i zwrócić uwagę na to, co może ułatwić mu rozwój. Na jego pojawienie się może wpływać kilka czynników:

• nieodpowiednie pH gleby - mech pojawia się na zbyt kwaśnej glebie, należy więc wtedy odkwasić ją, wapnując powierzchnię trawnika i stosując nawozy zawierające wapń
• zbyt mocno ubita, gliniasta i mało przepuszczalna gleba - w tym przypadku należy rozluźnić glebę, stosując zabiegi aeracji, wertykulacji i piaskowania
• nadmierne nawożenie lub jego brak - musimy określić, jakich składników brakuje trawie i dostarczyć je w postaci odpowiednich nawozów, lub - w przypadku przenawożenia - zrezygnować z niego zupełnie na jakiś czas
• nadmierne zbicie darni i obecność filcu - należy wykonać zabiegi aeracji i wertykulacji
• zbyt duże zacienienie trawy - już na etapie zakładania trawnika należy wysiać odpowiednią mieszankę do miejsc zacienionych, w przypadku już istniejących trawników pozostaje usuwać mech i częściej wykonywać zabiegi wertykulacji i aeracji
• zbyt duża wilgotność, nadmierne podlewanie - mech ma większe zapotrzebowanie na wodę niż trawa, więc duża wilgotność ułatwia mu rozwój - należy ograniczyć podlewanie i kontrolować wilgotność podłoża

Najlepiej jest nie dopuścić do pojawienia się któregokolwiek czynnika ułatwiającego rozwój mchu, jednak nie jest to łatwe i niestety często mech w którymś momencie na trawniku się pojawi. Jego zwalczanie wymaga zwykle zastosowania kilku środków zaradczych jednocześnie. Trzeba co jakiś czas ostrymi grabiami usuwać pojawiający się mech. Przydatne mogą być również specjalne nawozy, zawierające środki, które przeciwdziałają pojawianiu się mchu.

Czasem niezbędne może opryskanie trawnika specjalnym środkiem przeznaczonym do zwalczania mchów. Zwykle jednak, by ta metoda była skuteczna, opryski należy powtarzać opryski kilkukrotnie w trakcie sezonu.

Choroby i szkodniki trawników

Nawet prawidłowo założony i starannie pielęgnowany trawnik może czasem chorować. Choroby zwykle atakują murawy, które są osłabione mrozem, suszą lub innymi niekorzystnymi czynnikami atmosferycznymi. Rozwój chorób może być też spowodowany nieodpowiednią pielęgnacją - nieprawidłowym podlewaniem, nawożeniem czy koszeniem.

Do najczęstszych chorób traw należą:

• rdza
• żółta plamistość
• zgorzel fuzaryjna
• pleśń śniegowa
• nitkowatość
• mączniak prawdziwy
• rizoktonioza
• pałecznica traw
• gorzel podstawy źdźbła
• plamistość liści

Szkodniki występujące na trawnikach i niszczące je to:

• krety
• nornice
• karczowniki
• drutowce
• pędraki
• nicienie