Kapusta pekińska

Kapusta pekińska (Brassica rapa L. subsp. pekinensis) jest podgatunkiem kapusty właściwej z rodziny kapustowatych. Warto uprawiać ją w naszym ogrodzie ze względu na duże walory dietetyczne i smakowe. Dodatkowo odznacza się wysoką zawartością witamin (głównie C) i soli mineralnych. Możemy ją spożywać właściwie w każdej postaci - na surowo, gotowaną, kiszoną, a także smażoną czy duszoną. W uprawie cechuje ją duża plenność, krótki okres wegetacji (około 2-3 miesiące) oraz możliwość stosunkowo długiego przechowywania. Kapusta pekińska tworzy główki kształtu owalnego, natomiast jej liście są szerokie, pomarszczone i żyłkowane, a z brzegu faliste. Chociaż jest określana jako kapusta, to wyglądem przypomina sałatę.

Uprawa

Może być uprawiana z siewu wprost do gleby lub z rozsady. Jest to roślina o krótkim okresie wegetacji, można ją więc uprawiać jako poplon na zbiór jesienny po wczesnych warzywach. Panują wtedy najlepsze warunki do jej wegetacji: odpowiednia temperatura i krótki dzień, a zbiór nadaje się do długiego przechowywania. Jednak jest możliwa również uprawa w przedplonie na zbiór wiosenny i letni.

Odmiany

Poszczególne odmiany kapusty pekińskiej różnią się między sobą: wczesnością (wczesne, średnio późne i późne), smakiem, wartością odżywczą, trwałością przechowalniczą, a także cechami morfologicznymi, np. wysokością, kształtem główek oraz barwą liści zewnętrznych i wewnętrznych. Ponadto, konkretne odmiany umożliwiają uprawę w odpowiednich okresach wegetacji, czyli na zbiór wiosenny i letni (przeznaczone do bezpośredniego spożycia lub krótkotrwałego przechowywania) oraz jesienny (przeznaczone do długiego przechowywania). Istnieją odmiany o mniejszej lub większej odporności lub tolerancji w stosunku do chorób, szkodników i zaburzeń fizjologicznych. Innymi cechami jest mała wrażliwość na niekorzystne czynniki klimatyczne, wytwarzanie silnego systemu korzeniowego i zdolność do dobrego wykorzystywania składników pokarmowych. Poza tym wszystkim, dobre odmiany powinny odznaczać się również małą skłonnością do gromadzenia azotanów i metali ciężkich.

Wymagania klimatyczne i glebowe

Pod jej uprawę najlepiej przeznaczyć stanowisko słoneczne, jednak w porze letniej lubi też półcień i miejsce osłonięte od wiatru. Temperatura i długość dnia mają niebagatelny wpływ na wzrost i rozwój. W gruncie może być uprawiana praktycznie przez cały sezon wegetacyjny, tj. od połowy kwietnia do połowy listopada - na zbiór wiosenny, letni, jak i jesienny. Jednak w naszym klimacie najlepiej ją uprawiać od połowy lipca do końca października na zbiór jesienny - wtedy najlepiej plonuje. Szczególnie w pierwszej fazie wzrostu, pekińska jest wrażliwa na chłody. Gdy temperatura utrzymuje się w dłuższym okresie poniżej 16 stopni C, ulega pobudzeniu do kwitnienia i wybija w pędy kwiatostanowe. Sprzyja temu również długi dzień. Na początku najlepiej rośnie przy 18-20 stopniach C. Później, podczas zawiązywania główek, korzystna temperatura to 15-16 stopni C, a w końcowej fazie wzrostu najlepiej, gdy wynosi 10-13 stopni C. W końcowej fazie znosi nawet krótkotrwałe przymrozki nawet do -8 stopni C. Jednak częste i długotrwałe spadki temperatury poniżej 0 stopni C powodują, że gorzej się ją przechowuje i traci ona swoją wartość odżywczą.

Kapusta pekińska posiada duże wymagania glebowe ze względu na słaby system korzeniowy, rozwijający się głównie w 20-30-centymetrowej wierzchniej warstwie gleby. Roślina wymaga zatem gleb utrzymanych w dobrej kulturze, żyznych, próchnicznych, zasobnych w składniki pokarmowe, niezaskorupiających się i dobrze zatrzymujących wodę. Najlepsze do jej uprawy są gleby średnie. Niekorzystne są natomiast ciężkie podmokłe i lekkie łatwo przepuszczalne.

Zmianowanie

Podczas uprawy kapusty pekińskiej należy przestrzegać zasad zmianowania (płodozmianu).

• Zmianowanie ze względu na wymagania pokarmowe roślin względem azotu (N): ma wysokie wymagania pokarmowe, więc korzystne jest sadzenie jej na stanowisku po roślinach o niskich wymaganiach pokarmowych.
• Zmianowanie według pokrewieństwa roślin: należy do rodziny kapustowatych, więc można uprawiać ją po innych roślinach z tej rodziny nie częściej niż co 4 lata. Unikać należy także jej uprawy po burakach i szpinaku, z uwagi na możliwość rozprzestrzeniania się mątwika burakowego.
• Zmianowanie według podziału na pięć typów użytkowych roślin (w kolejności: korzeniowe, liściowe, kwiatowe, owocowe i nasienne): jest rośliną liściową, sadzimy ją więc po roślinach korzeniowych.
• Zmianowanie ze względu na rośliny korzeniące się płytko i głęboko: korzeni się płytko, więc najlepiej uprawiać ją na kwaterze po roślinach korzeniących się głęboko.
• Zmianowanie w ramach uprawy w jednym roku jako przedplon, plon główny, poplon: uprawiana jest jako przedplon i poplon.

Dobrymi przedplonami dla kapusty pekińskiej są wczesne odmiany:

• cebulowatych: cebula, czosnek, por,
• dyniowatych: ogórek, dynia, melon,
• bobowatych: groch, fasola, bób, wyka, peluszka, łubin,
• sałaty, marchwi, pomidora, ziemniaka, cykorii, facelii.

Siew i sadzenie

Przed uprawą gleba musi być starannie przygotowana, szczególnie w przypadku siewu nasion wprost do gruntu. Przede wszystkim musi być dobrze wyrównana, dobrze spulchniona i wilgotna. Kapustę pekińską sadzi się bądź wysiewa (w zależności od odmiany) w rzędach odległych od siebie o 40-50 cm, a odstępy pomiędzy roślinami powinny wynosić 20-40 cm.

Uprawa z rozsady

Metoda z rozsady bardzo dobrze sprawdza się, jeśli stosujemy ją na wczesny zbiór wiosenny - chodzi o uzyskanie jak najwcześniejszego plonu. Metoda ta dobrze się sprawdza i przyczynia się do otrzymania bardziej wyrównanych główek. Stosując ten sposób powinniśmy korzystać z rozsady doniczkowej, ze względu na niewielką zdolność regeneracji swojego systemu korzeniowego - źle znosi przesadzanie. Nasiona sieje się pojedynczo, na głębokość 0,5-1 cm. Pielęgnowanie rozsady kapusty pekińskiej polega na utrzymywaniu właściwej temperatury, w miarę potrzeby wietrzeniu i podlewaniu oraz ewentualnie jej dokarmianiu. Przy odpowiedniej pielęgnacji, po upływie 3-5 dni powinny nastąpić wschody. Optymalna temperatura w czasie przygotowania rozsady powinna wynosić: od siewu do skiełkowania nasion: 20-22 stopni C, a po wschodach: 18-20 stopni C w dzień i 16-18 stopni C w nocy. Odpowiednia do sadzenia rozsada powinna mieć 5-7 liści właściwych, które wykształcą się zazwyczaj po upływie 3-4 tygodni od siewu. Hartowanie rozsady powinno polegać na stopniowym ograniczaniu podlewania roślin na 7-10 dni przed rozpoczęciem uprawy gruntowej, bez dalszego zmniejszania temperatury poniżej 16 stopni C. Nie zaleca się jej uprawy z rozsady rwanej, przygotowanej na rozsadniku. Wtedy rośliny zwykle nie przyjmują się lub wybijają w pędy kwiatostanowe.

Terminy uprawy kapusty pekińskiej uprawianej z rozsady:
- pierwszy, wiosenny termin:
a) siew rozsady: 15-30 III,
b) sadzenie rozsady: 15-30 IV,
c) zbiór: koniec V - VI,
- drugi, letni termin:
a) siew rozsady: 1-30 VI,
b) sadzenie rozsady: 25 VI - 20 VII,
c) zbiór: VIII-IX,
- trzeci, jesienny termin:
a) siew rozsady: 15 VII - 5 VIII,
b) sadzenie rozsady: 10-30 VIII,
c) zbiór: X - początek XI

Uprawa z siewu

Metoda z siewu wprost do gruntu jest tańsza i znacznie mniej pracochłonna, jednak wymaga bardziej starannego przygotowania gleby. Ta metoda sprawdza się najlepiej, gdy stosuje się ją w uprawie na zbiór letni i jesienny. Podczas wysiewu nasion możemy zastosować metodę rzędową oraz punktową. Tą drugą tylko wtedy, gdy gleba jest bardzo dobrze przygotowana. Zaoszczędzi nam to pracochłonnej przerywki. Wysiew nasion wprost do gruntu jest możliwy wówczas od połowy maja do początku sierpnia. Wcześniejsze wysiewy na zbiór wiosenny nie są zalecane ze względu na dłuższe chłody i wybijanie kapusty w pędy kwiatostanowe. Kapusta pekińska z siewu ma silniejszy i głębiej sięgający system korzeniowy niż uprawiana z rozsady, dlatego jest nieco mniej wrażliwa na brak wilgoci w glebie i ma mniejsze zapotrzebowanie pokarmowe, a plonuje nie gorzej niż ta uprawiana z rozsady i jest mniej podatna na bakteryjne gnicie podstawy główek. Nasiona powinny być wysiewane na głębokość 1-1,5 cm. Przy optymalnych warunkach, czyli ciepłej pogodzie i wilgotnej glebie, nasiona kiełkują po 3-5 dniach od siewu. Jeżeli okaże się, że są wysiane zbyt gęsto, to gdy mają 3 lub 4 liście, należy siewki przerwać, zostawiając rośliny w odpowiedniej odległości.

Terminy siewu:
- pierwszy, wiosenny termin uprawy: 15-30 III, zbiór: koniec V - VI,
- drugi, letni termin uprawy: 1-30 VI, zbiór: VIII-IX,
- trzeci, jesienny termin uprawy: 15 VII - 5 VIII, zbiór: koniec IX - początek XI.

Nawożenie kapusty pekińskiej

Ze względu na krótki okres wegetacji i płytki system korzeniowy, zalicza się do warzyw o dużych wymaganiach pokarmowych, szczególnie w odniesieniu do azotu i potasu.

Nawożenie mineralne

Nawożenie mineralne powinno być stosowane w sposób przemyślany, najlepiej w oparciu o chemiczną analizę gleby, tak aby nie przenawozić roślin. Kapusta pekińska należy do warzyw, które można zasilać zarówno nawozami chlorkowymi, jak i siarczanowymi - z tego względu, że jest to warzywo obojętne na nawożenie chlorkami oraz siarką.

a) pH gleby

Odczyn gleby przed uprawą powinien być skontrolowany. Zarówno przy zbyt wysokim, jak i zbyt niskim pH, utrudnione jest pobieranie niektórych makro- i mikroskładników. Dla kapusty pekińskiej najlepsza jest gleba o odczynie zbliżonym do obojętnego, o pH 6,5-7,5. Ponadto, optymalny odczyn ogranicza występowanie dwóch groźnych chorób tej rośliny. Jedna z nich to brzegowe zamieranie liści tworzących główkę - to choroba fizjologiczna wywoływana niedostatecznym zaopatrzeniem brzegów liści w wapń, powodująca ich zamieranie. Drugą jest kiła kapusty - choroba infekcyjna, atakująca system korzeniowy, na którą kapusta pekińska jest bardzo wrażliwa. Zabieg odkwaszania gleby wapnem przeprowadza się w roku poprzedzającym uprawę i tylko wyjątkowo można to zrobić na wiosnę, stosując wapno typu węglanowego CaCO3. Na glebach ubogich w magnez zaleca się stosowanie wapna węglanowo-magnezowego. Z kolei zabieg zakwaszenia gleby przy pH powyżej 8 można zrobić przedsiewnie, stosując materiały organiczne, np. torf kwaśny, przekompostowaną korę z drzew iglastych lub mineralne, takie jak siarka czy siarczan amonu, który poza zakwaszeniem gleby wzbogaci ją również w azot. Glebę pod kątem wartości odczynu możemy zbadać samodzielnie, należy użyć w tym celu kwasomierza z płynem Helliga lub elektronicznego miernika pH do gleby.

b) nawozy mineralne jednoskładnikowe

Ten sposób nawożenia jest wykorzystywany w sytuacji gdy stwierdzono deficyt jednego ze składników pokarmowych, względem wymagań nawozowych kapusty pekińskiej. Podczas nawożenia azotowego należy unikać jego zbyt dużych dawek, które mogłyby spowodować gromadzenie się nadmiernej ilości azotanów, gdyż kapusta pekińska jest skłonna do ich gromadzenia.

c) nawozy mineralne wieloskładnikowe

Do nawożenia mineralnego kapusty pekińskiej doskonale nadają się nawozy wieloskładnikowe. Są szczególnie polecane na gleby, które w ostatnim czasie nie były zasilane nawozami organicznymi i istnieje obawa wystąpienia niedoboru niektórych mikroelementów. Nawozy te zawierają komplet makro- i mikroskładników, także mikroelementy, niezbędne do prawidłowego wzrostu i rozwoju kapusty. Więcej informacji znajdziesz w artykule o mineralnych nawozach wieloskładnikowych.

Nawożenie organiczne

Bardzo dobrze reaguje na nawożenie organiczne. Szczególnie polecane są tutaj obornik, kompost lub wermikompost. Najlepiej jest je zastosować jesienią, w roku poprzedzającym uprawę kapusty.

Najlepsze efekty można uzyskać, stosując:

• obornik przekompostowany - kapustę pekińską możemy uprawiać już w pierwszym roku po oborniku,
• obornik suszony lub granulowany,
• kompost - w tym artykule przeczytasz o kompoście,
• wermikompost,
• gnojówki i gnojowice,
• nawozy zielone - jako nawozy zielone zaleca się uprawiać rośliny z rodziny bobowatych. Bardzo cenione są również facelia i gryka. Pod warzywa kapustne, ze względów fitosanitarnych, nie powinniśmy sadzić roślin z rodziny kapustowatych, np. gorczycy. Więcej o stosowaniu nawozów zielonych dowiesz się tutaj abc-ogrodnictwa.pl/nawozy-zielone.

Jako uzupełnienie nawożenia organicznego możemy zastosować nawóz humusowy taki jak BlackJak, Biohumus, Rosahumus lub Humus Active, który pozwoli nam lepiej ukorzenić rośliny.

Pielęgnacja kapusty pekińskiej

Okrywanie

W uprawie na zbiór wczesny możemy zastosować agrowłókninę wiosenną o masie od 17 do 30 g/m2. Ochroni nam ona uprawę przed wiatrem i niskimi temperaturami, szczególnie w pierwszej fazie wzrostu, gdy jest na to najbardziej wrażliwa. W rezultacie przyspieszy to zbiór roślin o kilka dni i zwiększy ich plonowanie. Agrowłóknina, w porównaniu do uprawy bez jej użycia, praktycznie eliminuje porażenie kapusty pekińskiej przez szkodniki, a także w dużym stopniu zapobiega wybijaniu w pędy kwiatostanowe. Zdejmujemy ją z roślin na około 1-2 tygodnie przed zbiorem. Pamiętajmy, że usunięcie osłony przyspiesza również wzrost chwastów, dlatego należy je systematycznie usuwać.

Podlewanie

Ze względu na płytki system korzeniowy warzywo posiada duże wymagania wodne. Jest wrażliwe na niedobór wody właściwie w każdym momencie wzrostu, szczególnie w okresie wschodów bądź bezpośrednio po wysadzeniu z rozsady na swoje stanowisko oraz w okresie tworzenia główek i intensywnego przyrostu masy. Niedobory wody mogą spowodować nie tylko zahamowanie wzrostu roślin, ale również zmniejszenie plonowania, jak i pogorszenie jakości zbiorów. Często obserwowanym wtedy zjawiskiem jest efekt brzegowego zamierania liści. Nie możemy jednak przesadzić z nawadnianiem, gdyż może to spowodować słabszy wzrost roślin i rozwój chorób. Lepiej podlewać ją, gdy zachodzi potrzeba, ale mniejszymi dawkami i często niż większymi i rzadziej. Zbyt duże porcje mogą powodować szybki rozwój chwastów, a w skrajnych przypadkach (szczególnie przy glebie słabo przepuszczalnej) niekorzystne warunki beztlenowe. Warto zaopatrzyć się w wilgotnościomierz ogrodniczy, aby móc stabilizować wilgotność gleby na odpowiednim poziomie.

Odchwaszczanie

Nadmierne zachwaszczenie i niedobór światła może spowodować znaczne obniżenie plonu i pogorszenie jakości główek. Starajmy utrzymać uprawę wolną od chwastów do momentu zakrycia przez główki wolnej powierzchni. Po zakryciu międzyrzędzi przez rośliny kapusty, chwasty praktycznie nie pojawiają się i nie będą stanowić już większego zagrożenia. Chwasty są szczególnie groźne w okresach suszy. Usuwać je najlepiej mechanicznie za pomocą motyki (przy okazji dodatkowo spulchniamy glebę). Uprawa z rozsady jest znacznie mniej wrażliwa na zachwaszczenie niż ta z siewu, gdyż w stosunkowo krótkim czasie tworzy dużą masę zieloną i bardzo dobrze zakrywa odsłoniętą powierzchnię gleby. W przypadku uprawy z siewu okres od siewu do zakrycia międzyrzędzi przez liście kapusty jest dłuższy. W dodatku w początkowej fazie należy odchwaścić uprawę jak najszybciej po wschodach i zaznaczeniu się rzędów, gdyż inaczej mogą one zagłuszyć rośliny.

Ściółkowanie

W przypadku kapusty pekińskiej ściółkowanie jest wskazane, gdyż do dobrego wzrostu potrzebuje stabilnych warunków wilgotnościowych. Można zastosować materiały nieorganiczne, takie jak agrowłóknina lub agrotkanina. W tym przypadku najlepiej uprawiać ją z rozsady. Ściółki rozkłada się przed sadzeniem, a następnie w wycięte w odpowiedniej rozstawie otwory sadzi rozsadę kapusty. Dobre są również materiały organiczne, np. słoma lub kora. Ściółkowanie jest również korzystne dla kapusty ze względu na to, że jest wrażliwa na wzrost chwastów. Ograniczy to nam zachwaszczenie i zaoszczędzi wiele pracy przy ich usuwaniu, a przy tym zwiększy jej plonowanie.

Zbiór i przechowywanie

Podczas zbioru główki należy delikatnie wycinać, używając ostrego noża, a potem przycinać głąb tuż nad główką. Zbiór najlepiej przeprowadzić w czasie pogody bezdeszczowej, gdy główki są suche, szczególnie jeśli kapusta jest przeznaczona do dłuższego przechowywania. Ponadto, aby można było długo ją przechowywać, jej główki w czasie zbioru powinny być wyrośnięte i zwięzłe, ale rośliny nie powinny wykazywać objawów starzenia się, czyli żółknięcia liści zewnętrznych. Zarówno główki niedojrzałe, jak i przejrzałe, wykazują większą wrażliwość na choroby. Konieczne jest również usuwanie zewnętrznych liści uszkodzonych, nadgnitych i porażonych przez choroby. Aby kapusta dobrze się przechowywała, należy ją również odpowiednio ustawić w dosyć wysokiej skrzynce, w ten sposób, aby główki były w pozycji stojącej. Dzięki temu unika się odgniecenia liści oraz stwarza lepsze warunki do cyrkulacji powietrza podczas przechowywania. Dokładnie wymytą kapustę można przechowywać w lodówce nawet przez kilka tygodni. Jeśli dysponujemy odpowiednio chłodnym i zabezpieczonym przed mrozem miejscem, to można ją przechowywać nawet do 3 miesięcy. Wtedy co jakiś czas powinniśmy przeglądać główki i usuwać wszelkie liście zaatakowane przez choroby. Warunki zbliżone do optymalnych uzyskuje się, gdy temperatura wynosi od 0 do 3 stopni C, a powietrze ma wilgotność 95-98%.

Choroby i szkodniki

W pierwszej kolejności powinniśmy zapobiegać występowaniu chorób i szkodników poprzez stwarzanie roślinom optymalnych warunków do wzrostu i rozwoju, aby ograniczyć stosowanie syntetycznych środków ochrony roślin, które nie są wcale zdrowe, ani dla nas, ani dla środowiska. Szczególnie, że uprawa jest prowadzona w naszym własnym ogrodzie, a więc zależy nam na zdrowym warzywie. Czasami jednak nie ma wyjścia i trzeba zastosować syntetyki. Róbmy to wtedy odpowiedzialnie z należytą starannością, ściśle stosując się do zaleceń na etykiecie produktu. Jednak w większości przypadków nie jest to konieczne. Wystarczy, że będziemy mieli trochę cierpliwości i zaakceptujemy jakieś drobne uszkodzenia roślin. Aby zminimalizować występowanie szkodliwych organizmów, wystarczy abyśmy stosowali się do kilku zasad wymienionych poniżej:

• w naszym ogrodzie umożliwić rozwój pożytecznych organizmów i nie niszczyć ich,
• odpowiednio pielęgnować: odchwaszczać, spulchniać glebę, nawadniać, nawozić stosownie do wymagań pokarmowych i zasobności gleby oraz ściółkować,
• stosować zmianowanie,
• stosować uprawę współrzędną,
• dobierać odmiany tolerancyjne i odporne na szkodniki oraz choroby wywołane przez bakterie i grzyby, a w szczególności: kiłę kapusty, czerń krzyżowych, bakteryjne gnicie, wewnętrzne brunatnienie główek, pieprzową plamistość oraz czarną zgniliznę, jak również na choroby o podłożu fizjologicznym,
• zaprawiać nasiona przeciw chorobom grzybowym,
• stosować biologiczne środki ochrony roślin,
• dbać o możliwie jak największą bioróżnorodność w ogrodzie.

Choroby kapusty pekińskiej:

• grzybowe: czerń krzyżowych (alternarioza), szara pleśń, mączniak rzekomy, zgorzel siewek,
• bakteryjne: czarna zgnilizna, mokra zgnilizna bakteryjna, kiła.

Podczas uprawy kapusty pekińskiej występują również choroby wywołujące zaburzenia fizjologiczne, takie jak brzegowe zamieranie liści tworzących główkę (tipburn) oraz cętkowana plamistość kapusty (nekrotyczna plamistość kapusty). Występowanie konkretnych gatunków szkodników w uprawie kapusty pekińskiej jest uzależnione od jej cyklu uprawy. W uprawie wiosennej może być narażona na występowanie:

• śmietki kapuścianej,
• pchełek,
• chowaczy,
• paciornicy krzyżowianki,
• mszycy kapuścianej.

Natomiast podczas uprawy w cyklu jesiennym szkody mogą wyrządzić:

• śmietka kapuściana,
• pchełki: pchełka smużkowana, pchełka falistosmuga, pchełka czarna, pchełka czarnonoga,
• chowacze: chowacz czterozębny, chowacz brukwiaczek, chowacz galasówek,
• mszyca kapuściana,
• gąsienice: bielinek kapustnik, bielinek rzepnik,
• tantniś krzyżowiaczek,
• piętnówka kapustnica,
• błyszczka jarzynówka,
• rolnice: rolnica zbożówka, rolnica gwoździówka, rolnica czopówka.